Mùa giải kỳ diệu của 'người ngoài hành tinh' tại Barça

Mùa giải năm ấy, Barça đã lừa dối, phản bội và sa thải HLV Bobby Robson cho dù ông đã mang về ba danh hiệu cho CLB. Barça đã kí hợp đồng với Louis Van Gaal, giữ Jose Mourinho tiếp tục làm việc trong BHL và là tiền đề cho sự thành lập của nhóm cải cách 'Chú voi xanh' (với người lãnh đạo là Joan Laporta), một luật trẻ lúc đó và sau này là một trong những chủ tịch thành công nhất lịch sử FC Barcelona. Và trên tất cả, đó là mùa giải mà một cậu bé người Brazil với khuôn mặt non choẹt nhưng đầy bướng bỉnh, tràn đầy năng lượng Ronaldo Luis Nazario de Lima cập bến Camp Nou với bản hợp đồng kỉ lục,

Bản hợp đồng của Ronaldo với đội bóng xứ Catalan được hoàn tất khi anh còn chưa bước qua sinh nhật thứ 20, đã là một nhà đương kim vô địch thế giới với tuyển Brazil. Thế nhưng chàng trai đó đã để lại một kỉ lục ngoài sức tưởng tượng với 47 bàn thắng chỉ sau 49 trận, ba danh hiệu, trở thành cầu thủ trẻ nhất giành danh hiệu Cầu thủ xuất sắc nhất năm của FIFA và phá vỡ hai kỉ lục chuyển nhượng. Ronaldo đến nhanh như con bão và ra đi chỉ một năm sau đó còn chưa kịp thổi nến trên chiếc bánh sinh nhật thứ 21. Người ta nói thời gian là liều thuốc chữa lành tất cả nhưng câu nói đó không phù hợp cho câu chuyện này.

Thứ bóng đá cuồng phong 'chết chóc' nhưng đầy quyến rũ mà Ronaldo đem đến cho Blaugrana thật phi thường nhưng cũng càng đem lại sự 'cay đắng' và tiếc nuối cho các culer khi anh chuyển đến Inter Milan với bản hợp đồng 19.5 triệu bảng (càng tệ hơn khi anh gia nhập Galaticos của Real Madrid sau đó). Nỗi đau đó càng bị xoáy sâu hơn khi trong cuộc phỏng vấn với Minuto #0 cách đây ít lâu khi Ronaldo nói rằng anh ước rằng siêu phẩm mà anh ghi được vào lưới Compostela (một trong những bàn thắng đẹp nhất sự nghiệp của Ronaldo) và sẽ "càng đẹp hơn" nếu lúc đó anh khoác áo Los Blancos.

'Người ngoài hành tinh' được phát hiện bởi huyền thoại của bóng đá Brazil thập niên 70, Jairzinho. Chính ông là người đã trao biệt danh 'El Phenomeno' cho anh. Nhưng chỉ khi gia nhập CLB xứ Catalan dưới thời HLV Bobby Robson, Ronaldo mới thực sự trở thành một cầu thủ như ý nghĩa của biệt danh anh được trao. Trong cuốn tự truyện của ông, Sir Bobby tiết lộ ý tưởng đưa Ronaldo đến sân Camp Nou không phải hoàn toàn thuộc về ông. Ông đã được Stan Valckx, một người bạn, cựu cầu thủ của Sporting Lisbon và PSV giới thiệu. Và nếu không có lời giới thiệu này, có lẽ Ronaldo đã đến bán cho Milan, Inter, Arsenal hay Man United chứ không phải là Barça. Và Barça đã chiêu mộ Alan Shearer.

Trong cuốn tự truyện "Farewell but not Goodbye" của Bobby Robbson, ông viết: "Một trong di sản lớn nhất của tôi trong những năm cầm quân tại đó chính là đưa Ronaldo đến gánh xiếc Catalan vĩ đại."

Ông cũng kể lại cuộc nói chuyện của ông với Josep Lluis Nunez (chủ tịch Barcelona thời kì đó): "Bobby, chúng ta cần một tiền đạo đẳng cấp...một tiền đạo khiến CĐV phát cuồng và ghi được nhiều bàn thắng – ông có biết cầu thủ nào không?"

Robson trả lời: "Có một gã ở nước Anh mà tôi rất thích. Cậu ấy tên là Alan Shearer, có thể ghi bàn ở bất kì nơi nào cậu ấy muốn. Nếu đặt cậu ấy dưới sự hỗ trợ của Pep Guardiola và sát cánh bên cạnh Hristo Stoichkov, cậu ta có thể ghi 30 bàn mỗi mùa, tôi đảm bảo điều đó. Và cậu ấy cũng có một cá tính thú vị."

Robson gọi điện cho chủ tịch Blackburn lúc đó, Ray Harford: "Chúng tôi có rất nhiều tiền để chi." Và nói rằng Barcelona muốn có được Alan Shearer. Vị chủ tịch này đã khẳng định (thực ra chỉ là một lời nói dối) rằng những ông chủ của Blackburn không muốn bán Shearer "với bất kì giá nào" và ông Robson không được tiếp cận tiền đạo người Anh nữa, hay để lộ cuộc nói chuyện này ra vì điều đó sẽ "gây sao nhãng" cho Shearer. Tại đại bản doanh của Blaugrana, chủ tịch Nunez đứng ngồi không yên. Cuộc bầu cử cho nhiệm kì mới chuẩn bị bắt đầu. Sau khi sa thải Cruyff, ông ta cần một "quả bom tấn" nhằm giành lại niềm tin từ những NHM. HLV Robson đã tìm ra phương án thay thế cho thương vụ thất bại trên, nhờ sự giới thiệu của Valckx.

"Có một cậu thanh niên tại PSV có tài năng đầy triển vọng, có kĩ năng rê bóng còn hơn Shearer rất nhiều. Tôi hiểu CLB này, họ sẵn sàng bán, tôi nghĩ họ sẽ nhận lời đề nghị 10 triệu đô la (khoảng 6.4 triệu bảng theo thời giá lúc đó)."

Cuộc đàm phán giữa Barcelona và PSV đẩy mức giá tăng lên chóng mặt, từ 10 triệu đô la rồi lên đến 18 triệu đô la (11.4 triệu bảng anh). Lúc đó, chủ tịch Nunez bực tức với HLV Robson: "Qúa đủ rồi. Ông có biết chiếc ghế của ông phụ thuộc vào chuyện này không?"

Robson đã có chút nghi ngờ vào bản thân vào thời điểm đó: 'Mình thấy được điều không ai thấy được hay có gì đó không ổn với chàng trai này và mình là người duy nhất không thấy được chăng?"

Ông tiếp tục theo đuổi thương vụ này, khi đó Ronaldo đang thực hiện nghĩa vụ cùng tuyển Brazil tại Oympics Atlanta (1996) và bắt đầu có cuộc đàm phán với Barcelona tại Miami. Thỏa thuận trị giá kỉ lục 13.2 triệu bảng đã được thực hiện và Ronaldo kí hợp đồng 8 năm với Barcelona. (Nhưng kỉ lục này chỉ tồn tại trong hai tuần lễ khi tiền đạo "không bao giờ bị bán" của Blackburn, Alan Shearer gia nhập Newcatle United với giá 15 triệu bảng khiến HLV Robson phải cay đắng. Và cả Sir Alex Fergurson nữa, khi ông suýt chút nữa đưa tiền đạo người Anh về Manchester United).

Người thứ hai đã góp phần giúp kích hoạt 'quả bom tấn' Ronaldo đến Barcelona sau Bobby Robson là HLV Dick Advocaat của PSV. Ronaldo dính phải một chấn thương vào mùa xuân 1995, khiến anh bỏ lỡ hai trận đấu của PSV với Barcelona của Cruyff. Olympic đang chuẩn bị diễn ra và tuyển Brazil muốn thấy được phong độ tốt nhất của Ronaldo trước khi công bố danh sách đội hình chính thức. Họ đã cử người tham dự trận chung kết Cúp quốc gia Hà Lan giữa PSV và Sparta Rotterdam. PSV vô địch năm đó nhưng Advocaat đã cho Ronaldo khởi động tại đường biên trong 'quãng thời gian tưởng chừng là vô tận' và chỉ cho phép anh thi đấu từ phút 75.
"Tôi rất ngạc nhiên khi mình bị ngồi dự bị. Advocaat yêu cầu tôi khởi động suốt 35 phút trước khi cho tôi vào sân." Ronaldo giận dữ trả lời phỏng vấn sau trận đấu. "Ông ta và Frank Arnesen luôn hỏi tôi rằng liệu tôi có muốn tham dự Olympic, tôi đã trả lời là 'có' và thể hiện mong muốn ra sân để chứng minh rằng đủ thể lực để thi đấu cho trận chung kết (sau khi trở lại từ chấn thương). Theo cách nhìn của tôi, họ đã không muốn tôi tham dự Olympic với tuyển Brazil tại Atlanta và đó là lí do tôi bị loại khỏi đội hình. Việc dự bị không khiến tôi bực bội mà là việc họ biết liên đoàn bóng đá Brazil sẽ đến và theo dõi tôi thi đấu nhưng không để tôi ra sân. Khi tôi gia nhập PSV, họ nói rằng họ sẽ không cản trở việc tôi ra đi nếu tôi cảm thấy không vui. Và đó là cảm xúc của tôi lúc này."

Tình hình ngày trở nên căng thẳng khi HLV Advoocat đáp trả: "Cánh cửa đã mở để cậu ấy ra đi và không bao giờ chào đón cậu ấy trở lại. Cách hành xử của cậu ấy tại PSV là không thể chấp nhận được và cậu ta thật trẻ con. Tôi không nghĩ quyết định ra đi của cậu ấy liên quan gì đến những gì xảy ra trong trận chung kết và cậu ta dùng lí do đó để đòi hỏi được ra đi."

Ronaldo kết thúc cuộc tranh cãi nhanh như cái cách anh chọc thủng lưới đối phương vậy: "Advoocat chả hiểu cái quái gì về bóng đá và cách phải hành xử với mọi người." Và Barça đã có được cầu thủ họ khao khát.

Ronaldo gia nhập Barça trong giai đoạn 'cách mạng bóng đá' của Robson tại đây. Cho dù tham dự hai trận chung kết Champions League, một lần lọt đến tứ kết và bán kết UEFA Cup năm 1992 nhưng Barça cần sự đổi mới. Chỉ có hai cầu thủ từng vô địch Champions League 1992 còn thi đấu trong đội hình (Pep Guardiola và Chappi Ferrer, sau đó Stoichkov gia nhập Barcelona lần thứ hai sau khi trở về từ Parma). Ronaldo là cái tên lớn nhất, bên cạnh những ngôi sao như Luis Enrique, Laurent Blanc, Victor Baia, Fernando Couto, Giovanni và Juan Antonio – Pizzi. Những tên tuổi lớn với những số tiền chuyển nhượng lớn, theo đó là những sự kì vọng. Đó là mùa giải mà Barcelona quy tụ nhiều ngôi sao lớn đến vậy trong suốt tám năm.

Atletico Madrid khi đó được dẫn dắt bởi Raddy Antic (đang là đương kim vô địch La Liga và Cúp Nhà Vua) đang sở hữu một đội hình với những cầu thủ cao lớn, mạnh mẽ, sáng tạo, thi đấu gắn kết cùng lối chơi đầy thông minh đang thể hiện khát khao bảo vệ chức vô địch. Họ đã đánh bại Barça tại chung kết Cúp Nhà Vua 1996 và hạ gục Blaugrana với tỉ số 3-1 tại La Liga. Real Madrid cũng bắt đầu cải tổ mạnh mẽ, họ sa thải Jorge Valdano sau mùa giải thất bại (đứng thứ 6 tại La Liga) và kí hợp đồng với Fabio Capello, chi tiêu mạnh tay trên TTCN với những bản hợp đồng chất lượng như: Davor Suker, Pedja Mijatiovic, Roberto Carlos, Bodo Illgner, Christian Panucci và Clarence Seedorf. Qủa là một mùa hè đầy sôi động của những 'ông lớn' tại Tây Ban Nha. Trong khi đó, nhân vật chính của câu chuyện này, giống như bất kì người 'nghệ sĩ' nào, đã sẵn sàng để bước lên sân khấu biểu diễn.

Nghe có vẻ điên rồ vào thời điểm hiện tại nhưng vào tháng 8/1996, trong khi Ronaldo vẫn đang làm quen với bầu không khí tại Barcelona (trở về sau khi giành HCĐ tại Olympic cùng tuyển Brazil), Barça đã thi đấu tận 9 trận giao hữu. Trận đấu đầu tiên cho chàng trai 20 tuổi đến từ Brazil là khi anh vào sân thay cho Figo trong trận đấu với San Lozenzo và vài ngày sau đó là trận đấu với Inter Milan (quả là trớ trêu).

Trận đầu tiên được ra sân ngay từ đầu của Ronaldo là khi Barça đối đầu với nhà đương kim vô địch Cúp Nhà Vua tại Siêu Cúp Tây Ban Nha, Atletico Madrid. Trận đấu diễn ra tại sân Olympic tại đồi Montjuic (khi đó sân Camp Nou đang được sửa chữa). Tuy nhiên, chỉ có 37.000 culer có mặt để chiêm ngưỡng bản hợp đồng kỉ lục của họ thi đấu. Họ đang giận dữ với CLB sau khi sa thải vị Thánh của xứ Catanlunya. Chỉ mất 6 phút trên để Ronaldo có thể giành được tình cảm từ CĐV cho Barça. Từ pha phất bóng của Giovani từ vạch giữa, Ronaldo tận dụng tốc độ kinh hoàng của mình, bứt tốc và dứt diểm vào góc phải lưới của thủ môn Jose Monila. Kể từ đó, Ronaldo đã ghi 5 bàn thắng vào lưới Atletico, đội bóng từng 'bắn hạ' Barça với tổng tỉ số 7-2 mùa giải trước đó. Nhưng họ không biết rằng, quãng thời gian anh gắn bó với Barcelona đang bắt đầu đếm ngược một cách nhanh chóng. Các culer tiếp tục được chứng kiến 'vị cứu thế' ăn mừng thêm 45 lần nữa mà không ngờ rằng anh sẽ ra đi vào cuối mùa đó.

Oscar Garcia, người từng giành 11 danh hiệu cùng với FC Barcelona, đồng đội của Ronaldo mùa giải đó:
"Kể từ khoảnh khắc đó, tôi không còn nhìn thấy bất kì cầu thủ chơi bóng kĩ thuật, sáng tạo và chính xác với một tốc độ phi thường như vậy nữa. Điều tôi ấn tượng nhất về cậu ấy, cũng như mọi đồng đội khác, chính là cách cậu ấy biến những điều với chúng tôi là không thể trở thành có thể. Và cậu ấy làm điều đó một cách dễ dàng với một tốc độ kinh hoàng như vậy."

"Khi đó, cơ thể cậu ấy vạm võ và rất cơ bắp. Thật ngạc nhiên khi cơ thể Ronaldo biến đổi nhanh như thế nào từ khi chơi bóng cho đến khi giải nghệ. Cậu ấy là mẫu cầu thủ có thể chất hoàn hảo. Đầy mạnh mẽ kết hợp với nền tảng kĩ thuật siêu hạng khiến Ronaldo không thể bị ngăn cản."

Garcia miêu tả Ronaldo là một chàng trai dễ mến, nống ấm và là một người đồng đội thân thiện. "Không chỉ luôn nở nụ cười trên khuôn mặt, cậu ấy dường như luôn chơi bóng với niềm vui, luôn ở tâm trạng tốt một cách đầy tự nhiên, luôn vui đùa với mọi người trên sân tập."

"Một trong những câu đùa mà chúng tôi nói suốt mùa giải năm đó là yêu cầu Ronaldo hãy chạy chậm lại trong những lần ăn mừng bàn thắng. Cậu ấy chạy quá nhanh, nhanh hơn tôi rất nhiều. Tôi yêu cầu cậu ấy hãy 'phanh' lại khi thực hiện cách ăn mừng nổi tiếng của mình (vừa chạy vừa giang tay ra) để tôi có thể bắt kịp và được ở trong bức ảnh ăn mừng bàn thắng. Tôi từng hét lên: 'Phanh lại, chạy chậm thôi anh bạn!'"

Garcia sẽ chẳng bao giờ hết sốc và quên cách Ronaldo tung hoành tại La Liga cách đây 21 năm. Mỗi khi nói về mùa giải Ronaldo 'khuấy động' sân Camp Nou, người ta nhắc đến với sự ngưỡng mộ, băn khoăn, tiếc nuối và đầy tranh cãi. Một chàng trai tuổi 20 đến từ Nam Mỹ, sống ở quốc gia khác biệt văn hóa và chịu những áp lực, kì vọng lớn, điều đó quả là hoang mang nhưng cũng đầy say mê. Tháng 11/1996, Joaqim Puyal, một trong những BLV nổi tiếng nhất tại Barcelona đã nói trên đài Catalunya Radio: "Ronaldo là sự tổng hợp mọi thứ đẹp đẽ nhất của bóng đá."

Robson nói rằng Ronaldo gợi nhớ lại hình ảnh của Pele năm xưa. Trong khi đó, Pele (đang nắm giữ chức Bộ trưởng Bộ thể thao khi đó) lại nói rằng, 'người kế thừa' của ông khiến ông nhớ về huyền thoại bóng đá Đức, Gerd Muller. Trung vệ lừng danh bóng đá Pháp một thời, Laurent Blanc nói về người đồng đội tại Barça: "Tôi chưa thấy cầu thủ nào có thể ghi những bàn thắng siêu hạng như vậy ở mỗi trận đấu cậu ấy ra sân. Nói đến bàn thắng phi thường, chúng ta sẽ nghĩ đến bàn thắng của Maradona ở Mexico (1986) nhưng Ronaldo làm vậy mỗi ngày. Những bàn thắng ngoài sức tưởng tượng. Và tuần nào cũng như vậy."

Mourinho, trợ lí của Bobby Robson lúc đó, lại nói về Ronaldo theo một cách nhìn khác. Sau trận hòa 1-1 với Racing Santander, ông phát biểu trước truyền thông xứ Catalan: "Bạn không thể thi đấu như mơ ngủ trên sân suốt 89 phút cho dù ghi được một bàn thắng siêu phàm được." Một phát biểu khiến Ronaldo không hề hài lòng.

Huyền thoại bóng đá Argentina và cựu HLV của Real Madrid đã dành những lời ngợi khen cho Ronaldo cho anh là một cầu thủ đến từ Brazil: "Kĩ năng dứt điểm của Ronaldo chuẩn xác như bác sĩ phẫu thuật vậy. Cậu ta luôn đưa ra quyết định chính xác về vị trí cần xuất hiện và khi nào cần phải bứt tốc."

Tuy nhiên, những lời ngợi khen đó không hề khiến chàng trai trẻ tự mãn và thể hiện qua cách anh trả lời phỏng vấn tờ Journal of Brazil: "Tôi chưa là cầu thủ hay nhất thế giới nhưng tôi muốn trở thành một cầu thủ hay nhất. Thật tuyệt khi được so sánh với Pele nhưng ông ấy là một vị vua và tôi chỉ mới bắt đầu sự nghiệp. Tôi cảm thấy mình có trách nhiệm rất lớn. Tôi chỉ muốn là Ronaldinho và chứ không phải ai khác." (Ronaldinho nghĩa là Ronaldo 'bé' trong tiếng Bồ, cách gọi là Ronaldo khi còn trẻ. Về sau khi Rô 'béo' có biệt danh 'Người ngoài hành tinh', tên Ronaldinho được đặt cho Rô 'vẩu' để phân biệt giữa hai người).

Sau nửa mùa giải đặt chân đến Barcelona, Ronaldo đã đạt được con số đầy kinh ngạc (21 bàn sau 21 trận tại La Liga) nhưng chỉ mất vài tuần để trở thành một 'siêu anh hùng' trong thế giới bóng đá. Mọi mặt báo, truyền hình, đài phát thanh tại Tây Ban Nha và hàng ngàn phương tiện truyền thông trên toàn thế giới đều nhắc đến anh. Ronaldo đã trở thành một siêu sao thực sự (bên cạnh Romario) kể từ khi Maradona gia nhập 'Gã khổng lồ xứ Catalan' 35 năm về trước.

Ba điều được tranh luận nhiều nhất về Ronaldo giai đoạn đó là:
- Liệu Ronaldo có là một gã 'dân chơi' Brazil chính cống như Romario, người luôn trốn buổi tập đầu tiên sau kì nghỉ lễ hoặc sau khi tập trung cùng tuyển Brazil?

- Anh ta đã sẵn sàng để trở thành cầu thủ xuất sắc nhất thế giới?

- Có cách nào để ngăn chặn Ronaldo?

Tenerife chính là CLB đã ngăn chặn được 'vũ khí' sắc bén nhất của Barça và cầm hòa với tỉ số 1-1. Chiến thuật của họ là bản kế hoạch 'giải cứu' tương lai của 21 đội thi đấu tại La Liga lúc đó. Jupp Heynckes được bổ nhiệm làm HLV Real Madrid vào tháng 6/1997 và ngay lập tức chiêu mộ trung vệ Cesar Gomez từ Tenerife, người đã bắt chết 'Người ngoài hành tinh' trận đó. Hàng loạt phóng viên đã chen lấn chỉ để hỏi ông cách ngăn chặn Ronaldo, ông trả lời tờ El Pais:

"Kèm Ronaldo điều khó nhất trên thế giới. Cơ bản mà nói thì tôi đã liên tục cầu nguyện và phải chạy rất nhiều. Tôi đã may mắn và anh ta đã không vượt qua tôi quá nhiều. Và nếu có vượt qua thì lại không tận dụng được cơ hội. Tôi kiệt sức, như thể đã thi đấu năm trận liên tục chứ không phải là một trận." Theo lời của Gomez, cách phòng ngự một kèm một với hàng phòng thủ chắc chắn là cách duy nhất ngăn chặn Ronaldo.

"Bạn phải rất tập trung để phán đoán anh ta sẽ làm gì và cản trở anh ta cầm bóng. Nếu Ronaldo có bóng và để lộ khoảng không gian chỉ là 1 mét thôi, anh ta sẽ bứt tốc và... bạn đã thua cuộc. Nếu chuyện đó xảy ra, anh ta sẽ rê bóng qua hết hàng hậu vệ như thể trên sân chơi của trẻ con. Không thể ngăn chặn được."

Điều duy nhất ngăn cản Ronaldo, dù chỉ là tạm thời, điều đã ám ảnh kinh hoàng đến sự nghiệp của tiền đạo người Brazil là sự mãn cảm với chấn thương. Sau khi tự gây chấn thương cho bản thân trong trận thắng 3-2 trước Valencia (trận đấu anh đã có một cú hattrick), Ronaldo đã miễn cưỡng ra sân trước Sao Đỏ Belgrade. Sau trận, Ronaldo đã phàn nàn: "Tôi thi đấu với chỉ một cái chân lành lặn."

Ronaldo phải bỏ lỡ những trận đấu đầu tiên mùa giải đó vì lí do chấn thương, ngay lập tức Barça đánh rơi 4 điểm và không thể thi đấu với tình trạng sung mãn nhất cho đến tận 1/1997. Vấn đề thể trạng của Ronaldo luôn thực sự rất khó hiểu. Ronaldo đã chơi 53 trận cho PSV trong hai mùa giải, luôn thể hiện phong độ cao mỗi khi ra sân, nhưng đã bỏ lỡ 5 tháng trong mùa giải cuối cùng với PSV vì chấn thương đầu gối. Quãng thời gian đó (1994-1996), Ronaldo liên tục ở trên các chuyến bay vượt Đại Tây Dương để tham dự các lần tập trung của ĐT Brazil. Sau trận đấu với Sao Đỏ, từ ngày 31/10/1996 đến 1/1997 là quãng thời gian thi đấu kém nhất của Ronaldo tại Barcelona. Tình trạng thể lực của Ronaldo đã gây nên 'cuộc chiến' giữa HLV thể lực của Barça, Paco Seirul-lo và nhân viên vật lí trị liệu của tuyển Brazil Nilton Petrone.

Ronaldo không thể ghi bàn trong 5 trận, 2 trận trong số đó khiến Barça nhận thất bại (tại San Mames và Bernabeu). Anh bắt đầu đổ lỗi: "Hệ thống chiến thuật của Robson không còn hoạt động tốt nữa, đặc biệt là khi đối đầu với những đội bóng lớn. Tôi tôn trọng phong cách chơi bóng của Barcelona nhưng ở Brazil, chúng tôi thi đấu với 3 tiền đạo, phối hợp nhuần nhuyễn hơn, tôi được có bóng nhiều hơn. Thay đổi không chỉ giúp ích cho riêng tôi mà còn cho cả đội bóng."

Sau trận thua tại El Clasico đầu tiên của mình (khi đối đầu với Real), anh đã đổ lỗi cho bản thân:
"Barça không hề làm tôi thất vọng, kết quả trận đấu này cũng vậy...Tôi tự cảm thấy thất vọng với chính bản thân mình. Tôi đã có 3 cơ hội rõ ràng mà không thể tận dụng chúng."

Trận thua này đã khiến Ronaldo thua 6000 bảng vì cá cược với Roberto Carlos. Hai cầu thủ Brazil đã có thỏa thuận với nhau, kẻ thua cuộc trong trận Siêu Kinh Điển sẽ phải làm từ thiện cho quỹ do người thắng lựa chọn.

Trước kì nghỉ Giáng Sinh, Ronaldo bị lỡ buổi tập luyện cuối năm vì chuyến bay trở về Barcelona bị delay sau khi anh cùng tuyển Brazil có trận đấu với Bosnia và Herzegovia. Thay vì được nghỉ ngày 31/12 như toàn đội được hưởng, Ronaldo phải tập một mình dưới sự giám sát của HLV Robson và trợ lí Mourinho (kế hoạch ban đầu của Ronaldo là quay lại dự dịp năm mới với gia đình tại Brazil và trở về Barcelona tập trung với toàn đội 2 ngày sau đó). Việc không quay lại kịp Barcelona cho buổi tập cuối năm không phải do lỗi của anh nhưng Ronaldo đã cảm thấy bị tổn thương khi bị phạt.

HLV Robson tin rằng Ronaldo sẽ ở lại Barcelona trong nhiều năm nữa và có tiềm năng lớm để trở thành cầu thủ vĩ đại nhất lịch sử bóng đá. Ông ấy vô cùng ngạc nhiên vì những giá trị chuyên môn và marketing mà Ronaldo mang lại nên đã đề nghị tăng lương cho cầu thủ Brazil và tăng mức giá phá hợp đồng.

Giai đoạn 'đen tối' và bất ổn nhất của mùa giải đó là khi những NHM Barcelona huýt sáo và vẫy khăn trắng thể hiện sự không hài lòng và bực bội sau trận thua 0-1 trước Celta. Ronaldo, người đã thể hiện thái độ buồn bã trong vài tuần qua và bị cấm trở về Rio dự tiệc năm mới và đã có những phát biểu khiêu khích NHM:

"Những kẻ có mặt ở đây và huýt sáo với đội bóng không phải là những CĐV Barça đích thực, tốt nhất họ nên ngồi nhà đi."

Có một câu chuyện về một trò đùa của Stoichkov, một trò đùa đã 'cứu' CLB và cả Ronaldo sau một quãng thời gian dài không thể ghi bàn. Ronaldo với bản tính vui vẻ, luôn nghĩ rằng những người đồng đội ai cũng có cách sống thong thả và thoải mái như mình. Anh đã hỏi Stoichkov giờ bắt đầu buổi tập luyện. Stoichkov luôn nổi danh với những trò đùa ác ý, đã lừa người đồng đội trẻ rằng buổi tập sẽ diễn ra lúc '3h hay 4h chiều gì đó'. Buổi sáng ngày hôm sau, điện thoại của Ronaldo rung như điên. Ronaldo mắt nhắm mắt mở nhấc máy, nghe tiếng của Carlos Naval (người có trách nhiệm như một vị quản gia của FC Barcelona) thét ầm lên: "Ronaldo, đã 10h30 rồi, cậu đã muộn buổi tập rồi đấy."

Ronaldo hoảng sợ phóng chiếc BMW M3 màu trắng của anh lao đến sân tập để tìm Stoichkov, người đã lừa anh một các hoàn hảo. Buổi tập đã kết thúc vì tiền đạo người Brazil đã đến muộn tận 75 phút. Sau đó ít lâu, anh kể lại câu chuyện với giới truyền thông: "Tôi không hề để ý đến lịch tập được ghi trên lịch...tôi đã hỏi Stoichkov. Đó chỉ là một trò chơi khăm thôi, mặc dù cảm thấy cay cú thật nhưng tôi sẽ không trả đũa với kiểu đùa như vậy với anh ấy đâu. Tôi ở trong tình trạng ngái ngủ khi trả lời điện thoại và ngủ một mạch đến chiều vì đã nghĩ rằng tận 3h chiều mới phải có mặt. No pasa nada...Tôi không cảm thấy giận dữ với chuyện này đâu."

Stoichkov nói rằng ông ấy lo lắng vì tình trạng Ronaldo đang dành quá nhiều thời gian cho gái bán dâm với lối sống buông thả nhưng Robson lại 'thả lỏng' trong việc quản lí cầu thủ và không yêu cầu Ronaldo phải giảm thiểu. Robson từng bị Terry Butcher ném xuống bể bơi ở Italy 90 (suýt chút thì trò đùa đó có thể lấy mạng của ông khi gáy ông chỉ cách ván nhảy cầu có vài milimet), nên ông hoàn toàn thông cảm được những trò chơi khăm trong phòng thay đồ và không làm quá vấn đề lên.

Kể từ khi trò đùa đó xảy ra, Ronaldo bắt đầu tìm lại phong độ vốn có của mình. Anh đã không ghi bàn cho Barça kể từ nửa cuối tháng 11/1996, sau đó ghi tận 5 bàn chỉ sau 4 trận tại La Liga. Sau đó, Robson đã 'báo thù' Real Madrid sau trận thua 2-0 tại Bernabeu đầu mùa, Ronaldo đã ghi bàn trong chiến thắng 3-2 này. Không những vậy, họ còn chấm dứt chuỗi 30 bất bại của Madrid sau 9 tháng.

"Tôi hiểu rằng Ronaldo có thể tự mình giành chiến thắng trận đấu này. Tại Madrid, cậu ấy đã không may sút trúng cột sau pha bóng solo đẳng cấp mà chúng tôi chả thể làm gì để ngăn chặn." Những lời nhận xét rất đầy chân thật đến từ HLV Capello.

Cú dứt điểm đầu tiên của Ronaldo trong trận đấu này là sau pha xỏ hàng trung vệ Rafa Alkorta bên phía Madrid. "OOOOOOeeeeeEEEE!!!" Những tiếng reo hò ầm ĩ từ những khán đài khi Ronaldo đưa trái bóng liệng qua Illgner nhưng vọt xà. Nhưng họ cũng chả phải chờ đợi lâu để ăn mừng bàn thắng. "VÀOOOOOOO!!!", âm thanh đầy vang vọng và đầy cảm xúc từ 95,000 NHM ở Catalan. Một pha phất bóng thiên tài từ khoảng cách 50 mét của Guardiola và pha dứt điểm gọn gàng bằng chân phải của Ronaldo. Một trận đấu của những siêu sao. Và nó thực sự trở nên quá phi thường. Kể cả đó là El Clasico đi chăng nữa.

Thủ môn Julien Lopetegui của Barcelona, người hiện đang là HLV trưởng tuyển Tây Ban Nha, nhảy cẫng lên ăn mừng bàn thắng của Ronaldo. Tiền đạo Suker bên phía Real ngay lập tức gỡ hòa. Sau đó là Real vượt lên trước với pha sút phạt mẫu mực của Hierro, có lẽ đó là đẹp nhất trong sự nghiệp của ông. Madrid từ thế bị dẫn 1-0, lộn ngược dòng để dẫn trước. Trận đấu chỉ còn 23 phút. Vẫn còn nhiều điều để xảy ra.

Hierro chạm chân vào bóng khiến quỹ đạo bóng sau cú sút phạt của Angel Nadal, bóng bay thẳng vào lưới. 2-2. Guardiola thực hiện pha phạt góc, bóng hướng về phía đầu của Giovani, tỉ số là 3-2 cho Barcelona. Sau đó, Ronaldo đã tự mình một pha bóng không tưởng, xỏ háng Hierro trong tư thế quay lưng về phía hàng thủ Real, gẩy bóng và tạo không gian để tiếp tục bứt tốc nhưng cú dứt điểm lệch góc cao khung thành chỉ vài milimet mà thôi.

Tuy nhiên, Madrid vẫn nắm lợi thế trong cuộc đua giành chức vô địch cho Ronaldo đã ghi bàn vào lưới của họ. Những nỗ lực của Barça tại Camp Nou không thể ngăn cản đoàn quân của HLV Capello. Sau mùa giải 1995/96 đáng thất vọng ở vị trí thứ 6, Real Madrid đã đăng quang ở mùa giải 1996/97 với khoảng cách 2 điểm so với đội đứng thứ 2.

Mỗi lần đối đầu với Atletico Madrid, Ronaldo như thể có chút 'tư thù cá nhân' với đội bóng này vậy. Lần đầu tiên Ronaldo đối đầu với Atletico, anh ghi hai bàn thắng trong chiến thắng 5 sao của Barça. Barça đụng độ với đội bóng thành Madrid tại tứ kết Cúp Nhà Vua. Lượt đi, Ronaldo không ra sân, hai đội kết thúc với tỉ số hòa. Lượt về tại sân Camp Nou, Atletico thi đấu với sự thiếu vắng của 3 trụ cột. Nhưng với sự xuất sắc của Milinko Pantic, hiệp 1 hoàn toàn thuộc về họ với cú hattick xuất sắc của Pantic trong chỉ 31 phút, biến thánh địa của xứ Catalan như thể là sân nhà của họ vậy. Và Barça bắt đầu bừng tỉnh. HLV Robson đã đưa ra quyết định đầy táo bạo, rút 2 trung vệ Blanc và Gica Popecu ra khỏi sân, chỉ chơi hai hai hậu vệ trên sân lúc đó. Ông đưa cặp tiền đạo Stoichkov và Pizzi vào sân. Qủa là điên rồ. Nhưng trận đấu đó là màn trình diễn của Ronaldo. Sau giờ nghỉ, kẻ đã chơi khăm Ronaldo, Stoichkov nói với anh:
"Hãy chứng mình cho mọi người cậu là số một của thế giới bóng đá – hãy ghi ba hoặc bốn bàn đi."

Sáu phút sau giờ nghỉ, tỉ số là 3-2, khán giả tại sân được chứng kiến pha ăn mừng đặc trưng của Ronaldo 2 lần liên tiếp. Nhưng Atletico không để trận đấu trở nên dễ dàng như vậy khi Pantic ghi bàn thắng thứ 4 cho Atletico. Những diễn biến tiếp theo của trận đấu đã tạo nên một trong những trận cầu hay nhất lịch sử Cúp Nhà Vua. Figo có một pha nã đại bác từ ngoài vòng cấm, có lẽ là một trong những bàn đẹp nhất sự nghiệp của anh. Ronaldo hoàn tất cú hattrick của mình và Pizzi hoàn tất cuộc lộn ngược dòng với bàn thắng thứ 5, đưa Barça vào bán kết, kết thúc một đêm huy hoàng tại Barcelona. Chủ tịch Nunez không thể giấu nổi cảm xúc, bật khóc trên khán đài VIP, trong khi đó phó chủ tịch Joan Gaspart đã 'trốn' vào nhà vệ sinh trong suốt 10 phút. Trên khán đài lúc đó, HLV Louis Van Gaal bình thản quan sát trận đấu. Ajax chuẩn bị đối đầu với Atletico tại Champions League. Và BLĐ đã kí hợp đồng với ông để thay thế Robson vào tháng 6.

"Trong 35 năm làm cầu thủ và HLV của tôi, Tôi chưa bao giờ chứng kiến một trận đấu như vậy." HLV của Real Madrid, Capello bày tỏ sự thán phục. "Một trận đấu quá phi thường. Chỉ trận đấu thắng 4-3 của Italy với Tây Đức tại bán kết World Cup 1970 mới có thể so sánh với sự hấp dẫn của trận đấu này." Một lời tán dương ít khi được nói ra từ một HLV khó tính bậc nhất như Capello.

Một tháng sau chiến thắng thần kì trước Atletico, Ronaldo tiếp tục trình diễn một 'buổi diễn' phi phàm khác ở Barcelona, và nạn nhân tiếp tục là Atletico ngay tại sân Calderon. Quinton Fortune (cầu thủ từng có 129 lần khoác áo Man United), khi đó mới 19 tuổi nhưng đã là nhân tố trong cú đúp danh hiệu của Atletico mùa trước. Anh có đấu ra mắt mùa 1996/97 khi đối đầu Barcelona của Ronaldo đã hào hứng kể lại:

"Không khí thù địch ở khắp sân lúc đó, đặc biệt là dành cho Ronaldo, họ dành những lời tục tĩu nhất cho Susan Werner (diễn viên nổi tiếng, bạn gái Ronaldo lúc đó). Đến giờ, tôi cảm thấy như thể Ronaldo có 'tư thù cá nhân' với chúng tôi vậy. Anh ấy đối đầu với Atletico ba lần mùa giải đó, Barcelona đã ghi 5 bàn mỗi lần đối đầu với chúng tôi, riêng Ronaldo đã ghi 8 bàn rồi. Đó là quả là một giấc mơ nhưng cũng là một cơn ác mộng. Tuổi thơ của tôi dành tình yêu cho Barcelona, với poster của Bakero và Figo dán trên tường. Khi tôi đang khởi động, HLV Antic đã nói với tôi: 'Tôi muốn cậu vào sân và kèm Ronaldo..."

Và Ronaldo đã cho Quinto một đêm ác mộng kinh hoàng...

"Tôi đã gặp Ronaldo sau trận. Và đó là khoảnh khắc duy nhất tôi có thể đứng gần anh ấy nhất trong suốt trận. Tôi đã nghe về vẻ đẹp bức tượng David của Michelangelo cho dù tôi chưa từng đến Florence để chiêm ngưỡng nó nhưng tôi cảm thấy 'vẻ đẹp' của Ronaldo cũng giống như bức tượng đó vậy. Anh ấy có thể chất hoàn hảo, như một nhân vật bước ra từ thần thọai. Tôi hâm mộ Messi, cũng từng thi đấu Cristiano Ronaldo và cũng thích cậu ấy, Neymar cũng rất xuất sắc, Ronaldinho thì quá phi thường – nhưng nếu kết hợp tất cả những cầu thủ kia lại, bạn sẽ hình dung ra Ronaldo ở mùa giải đó."

"Khi còn là một đứa trẻ, tôi muốn được là Pele. Tôi mua nhiều sách, video và nghiên cứu để trở thành một cầu thủ xuất sắc nhất. Và tìm một con đường cho riêng mình. Cho đến khi tôi gặp Ronaldo. Có những cầu thủ thì kĩ thuật, có người thì rất nhanh, có người thủ thì mạnh mẽ, hoặc thi đấu thông minh... Ronaldo là tất cả những mẫu cầu thủ trên kết hợp lại. Anh ấy là một con quái vật, thật không công bằng chút nào."

"Thật may mắn khi được thi đấu mùa giải đó và được chiêm ngưỡng cái đẹp của bóng đá. Thơ ca, tranh vẽ, tất cả những hình thức của nghệ thuật...đều sánh ngang với vẻ đẹp đó. Tôi thực sự trân trọng quãng thời gian được thi đấu trên sân cùng Ronaldo."

Real Madrid đã vô địch La Liga mùa giải năm đó. Một trong những khoảnh khắc quan trọng nhất mùa giải khi họ đang dẫn trước đội thứ thứ 6 điểm, rồi thành 9 điểm. 'Kền kền trắng' đánh bại Espanyol tại Barcelona. Trong khi đó, Barça hứng trận thua đau 4-0 trước Tenerife tại Canary Island. Barça đã để đoàn quân của Jupp Heynckes cướp mất 5 điểm mùa giải đó – quá nhiều. Đủ để trượt chân trong hành trình đến chức vô địch. Khoảng cách mà HLV Robson, Ronaldo và những người đồng đội không khỏa lấp nổi. HLV của Fulham hiện tại, Slavia Jokanovic là một thành viên quan trọng của Tenerife mùa đó, từng ghi một cú hattrick vào lưới Barça trong ngày mà Ronaldo 'yên lặng', kể lại:

"Tôi là cầu thủ được chỉ định sút penalty của đội, tôi là người sút hai trái penalty trận đó trước khi đánh đầu để hoàn tất cú hattrick. Khi đó, Barcelona là đôi bóng quy tụ những ngôi sao đẳng cấp thế giới như Figo, Guardiola và Ronaldo. Nhưng khi chúng tôi dẫn trước, đó là một trong những trận đấu trái ngược với dự đoán của nhiều người, thực sự dễ dàng đối với chúng tôi và mọi thứ trên tồi tệ với họ. Nadal bị đuổi ra sân sớm và họ chỉ thi đấu với 9 người ở 31 phút cuối trận. Một trận đấu tệ hại của họ. Nhưng Ronaldo là cầu thủ độc nhất vô nhị. Những cầu thủ khi đối đầu với Ronaldo chỉ muốn khi đó là đồng đội của cậu ấy và phải nỗ lực hết sức, không để phải đối đầu với Ronaldo trong tình thể một đấu một vì nếu điều đó xảy ra, chả có phương án nào để ngăn chặn cả."

Jokanovic cùng tất cả những người đã từng chứng kiến Ronaldo mùa giải 1996/97 sẽ chẳng bao giờ quên nổi mùa giải đó.
"Có hai điều bạn sẽ bao giờ quên nổi tại Tây Ban Nha mùa giải năm đó. Đó là bàn thắng nổi tiếng của Ronaldo vào lưới Compostela. Và với tất cả sự tôn trọng dành cho Cristiano Ronaldo nhưng những ai từng chứng kiến hoặc đối đầu với Ronaldo mùa giải đó, có thể là lời chế nhạo, có thể là do ghen tị, với họ chỉ có một Ronaldo duy nhất mà thôi."

"Anh ấy là một cầu thủ quá tài năng, luôn vui vẻ, thư giãn, dễ mến và giành được mọi sự tôn trọng của chúng tôi – một đẳng cấp của riêng anh ấy."

Mùa giải kết thúc. Và Ronaldo cũng chuẩn bị ra đi. Những cuộc đàm phán về việc tăng lương, phân chia giá trị hình ảnh và tăng mức giá phá hợp đồng của Ronaldo liên tục rơi vào tình trạng bế tắc từ tháng 9/1996. Ba bên đại diện của Ronaldo gồm: Reinaldo Pittaa, Alexande Martins và Giovanni Branchini đã đưa ra thỏa thuận với chủ tịch Nunez và phó chủ tịch Gaspart: Một bản hợp đồng 10 năm, mức lương khởi điểm là 3 triệu/năm và giá phá hợp đồng là 60 triệu euro. Đó là những mức giá công bằng cho những gì Ronaldo có thể đem lại cho CLB. Ba người đại diện của Ronaldo đã nhiều lần khẳng định và gửi lời thông điệp đến CLB: Ronaldo yêu mến CLB này, thành phố và giải đấu và không muốn ra đi. Nhưng lúc nào cũng có chữ 'nhưng' trong mọi câu chuyện. Và đó chính là sự cám dỗ của những đồng tiền...Mọi thứ bắt đầu khi Ronaldo giành danh hiệu thứ hai mùa giải đó – Cup Winner's Cup (tiền thân của Europa League).

Tại sân De Kuip tại Rotterdam, đó là nơi anh chơi trận đấu cuối cùng cho FC Barcelona. Anh đã ghi bàn thắng thứ 46 và 47 cho Blaugrana. Đó là số bàn thắng kỉ lục mà một cầu thủ ghi được trong một mùa giải tại Tây Ban Nha. Mãi đến 15 năm sau đó, khi Cristiano và Messi xuất hiện, kỉ lục trên mới bị phá bỏ.

Trong nhiều tháng liền, Barça đã nhiều lần tranh cãi với FIFA về việc Brazil không có quyền được triệu tập Ronaldo trở về để thi đấu Tournoi de France (tiền thân của Confederations Cup, khi đó chưa nằm trong hệ thống giải chính thức) khi La Liga vẫn đang diễn ra và còn trận chung kết Cúp Nhà Vua vào cuối mùa. FIFA, tất nhiên với sự 'thông thái' nổi tiếng của họ, từ chối kiến nghị của Barça. Barça để thua Hercules và chắc chắn 'vẫy chào' tạm biệt việc có thể vô địch mùa giải. Trong khi đó, Ronaldo phải đến Lyon cùng Selecao để chuyển bị cho trận giao hữu với Pháp, thật quá bất công. BLĐ của Barça vô cùng tức giận – trong lúc đó cuộc đàm phán với gia hạn hợp đồng với Ronaldo rơi vào bế tắc với những bất đồng quan điểm từ hai bên. Robson cho rằng đó là do những mức phí phi lí mà những đại diện của Ronaldo đã đòi hỏi. Họ đã tuyên bố chấm dứt mọi đàm phán với chủ tịch Nunez.

Ronaldo thất vọng nhưng thay vì bảo vệ đội bóng và thành phố Barcelona, anh đã gạt bỏ tất cả với chỉ mong muốn tiền bạc, cùng với đó là sự thiếu trung thành của những người đại diện của anh. Những tuần cuối của mùa giải, Madrid trở thành tân vương của La Liga, Ronaldo đến Colombia rồi tham dự Tournoi de France. Tiền đạo người Brazil đã ghi cú đúp trong chiến thắng 5-0 trước Costa Rica trước cùng Brazil vô địch Copa America năm đó. Thay vì giành Cúp Nhà Vua với Barça, chức vô địch Copa America là danh hiệu thứ 3 anh có được trong mùa giải 1996/97.

Với sự vắng mặt của anh, Barcelona đã một chiến thắng kinh điển trước Real Betis trong trận chung kết Cúp Nhà Vua tại Santiago Bernebeu. Đó là một đêm nổi tiếng trong lịch sử Barça khi phó chủ tịch Barça, Gaspart (khi đó là thành viên của liên đoàn bóng đá Tây Ban Nha) đã cho phép bật bài hát truyền thống của Barça (khi đó được gọi là 'Himmo') liên tục, để ăn mừng một chiến thắng đầy kịch tính với 5 bàn thắng được ghi trong hiệp phụ, ngay tại thánh địa của Real Madrid. Thế nhưng, những bầu không khí phản đối Ronaldo bắt đầu xuất hiện trong lòng NHM và giới truyền thông.

Thay vì ở lại Barcelona, anh chấp nhận tham dự một giải đấu vô thưởng vô phạt Tournoi de France, bỏ lỡ trận đấu với Hercules (một trận đấu rất quan trọng, quyết định đến việc vô địch La Liga mùa giải đó). Cho dù bỏ lỡ chức vô địch Cúp Nhà Vua, nhưng Ronaldo đã có một sự bù đắp không hề ít, đó là chức vô địch Copa America cùng tuyển Brazil ở tuổi 20, chức cúp vô địch thứ 2 mà Selecao đã chờ đợi suốt 48 năm.

Robson hoàn toàn hiểu rằng cho dù thắng hay thua, sau trận chung kết Cúp Nhà Vua diễn ra, ông sẽ bị thay thế bởi Van Gaal. Ông cảm thấy tổn thương nhưng vẫn hài lòng với những gì ông và Ronaldo đã đem lại cho Barça. Một trong những điều 'đen tối' của mùa hè đó là việc Barcelona đã lừa dối Robson và nói rằng ông là sự lựa chọn ưu tiên, trong khi đó Van Gaal đã biết trước chuyện ông sẽ đến Barça vào mùa hè suốt mùa giải năm đó.

Những người đại diện của Ronaldo đã biết chuyện Inter sẵn sàng chịu chi để có tiền đạo của Barcelona. Chủ tịch Massimo Moratti đã chuẩn bị mọi thứ để có được mảnh ghép hoàn hảo cho đội bóng yêu dấu của ông. Nhưng thôi bàn cãi về vấn đề xung quanh vụ chuyển nhượng này, hãy nói về những hệ quả của nó.

Những gì còn lại là tình yêu của Ronaldo dành cho Real Madrid và ác cảm của anh cho Barcelona. Cho dù có nhiều tranh cãi nhưng thực sự mà nói, mùa giải của Ronaldo tại Barcelona là mùa giải hay nhất của anh ở đẳng cấp CLB.

Và đây là những dòng cảm nghĩ cuối cùng của Oscar Garcia về mùa giải phi thường của người đồng đội:

"Tôi vẫn làm việc tại Barcelona khi Messi xuất hiện và leo lên đỉnh cao. Nhưng tôi chưa thấy ai như Ronaldo. Với những gì chúng ta chứng kiến Ronaldo thể hiện tại Camp Nou, những điều phi thường trên sân tập với trái bóng, khi không có áp lực, Ronnie có thể làm mọi thứ với trái bóng, không ai có thể ngăn chặn cậu ấy. Và nếu bạn chỉ nhìn vào một năm của Ronaldo tại Barcelona, bạn phải thừa nhận rằng khi đó anh đủ khả năng để lọt vào top 4 hoặc 5 những cầu thủ hay nhất lịch sử bóng đá. Chỉ biệt danh của anh ấy đã nói lên tất cả. Một mùa giải phi thường, một cầu thủ độc nhất vô nhị".

 Graham Hunter (Hà Sơn biên dịch)