Ernesto Valverde: "Bóng đá đã trở thành một công cụ kiếm tiền"

Bóng đá giờ đây đã có một diện mạo khác dưới con mắt của Ernesto Valverde, “Ý tưởng của tôi là hướng trọng tâm sang một khía cạnh khác”, ông nói, điều mà ông luôn muốn bày tỏ, tại buổi triển lãm ảnh ở Ernest Lluch Kulturetxa, San Sebastián. Được tạo thành từ những hình ảnh trắng đen khổ 1m x 1,5m trên vải sơn và gắn chặt vào các bức tường, qua đó tạo một cảm giác công nghiệp, gượng gạo trước thế giới mà nó chụp lại; bộ sưu tập cung cấp một chân dung khác của môn thể thao này qua lăng kính của cựu HLV Barcelona.

Có một thực tế là dự định của Valverde về nghề nghiệp của mình không phải lúc nào cũng là trở thành HLV. Với việc từng theo học tại Viện nghiên cứu Nhiếp ảnh Catalunya khi còn là cầu thủ, ông đã chuẩn bị trở thành một nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp, nhưng bóng đá luôn có một sức hút đặc biệt đã kéo ông vào con đường này, như các bức ảnh của ông đã thể hiện. Sự nghiệp bóng đá của ông trải dài qua 20 năm, dẫn dắt những RCD Espanyol tới chung kết UEFA Europa League, Athletic Club tới danh hiệu đầu tiên của mình sau 31 năm và đưa Barcelona tới cú đúp quốc nội, cho đến khi bị CLB xứ Catalan này sa thải hồi tháng 1 năm 2020.

Những cổ động viên của Athletic Bilbao năm 2015. Ảnh: Ernesto Valverde.

Trong suốt hành trình đó, ống kính máy ảnh đã luôn đồng hành cùng ông. Vào năm 2012, Valverde công bố bộ sưu tập đầu tiên của mình, tiếp sau đó là một cuốn sách được ra mắt vào ngay tháng sau đó. Bộ sưu tập bao gồm hàng loạt những bức ảnh được ông chụp qua hơn 1 thập kỷ trong nghề huấn luyện, một phần được lấy cảm hứng trong khoảng thời gian Valverde làm việc tại Olympiakos, nơi bóng đá và chính trị-xã hội luôn song hành. “Tôi có thể kể hàng ngàn câu chuyện, thật sự để mà nói thì ở Hy Lạp, mọi người ăn ngủ với bóng đá.”, ông nói. Những pháo sáng, những giờ nghỉ giữa hiệp dài cả tiếng, những căng thẳng trên sân. “Tôi nhanh chóng nhận ra mình bắt buộc phải giành được những chiến thắng.

Và Valverde đã làm được, dù cho có khởi đầu không mấy suôn sẻ, ông cũng giành được 3 được chức VĐQG và 2 cúp quốc gia. Ông cũng nhận ra một điều, ‘một cánh cửa mới’, một ý tưởng rằng: “Những NHM không chỉ đến để xem bóng đá, họ đến được hòa mình vào nó.” Không có gì có sức dịch chuyển như bóng đá. ““La vida a lo bestia,” ông nói thêm, ý nói cuộc sống như một con thú, luôn bộc lộ tính hoang dã và tíh phóng đại của mình. Trong chuyến du đấu tới Mỹ và Nhật Bản, khi đi cạnh những Leo Messi hay Neymar Jr., Valverde cảm giác mình đang trong một ban nhạc như The Beatles vậy. Những bức ảnh của ông, nhiều trong số chúng là được chụp từ bên trong xe bus của đội, đã chộp lại được khoảnh khắc đám đông ở bên ngoài, vừa là một khối tập thể vô định hình, vừa là những cá nhân đầy sôi động.

“Bạn có những NHM này đang nhìn vào trong, cố chụp những bức ảnh riêng cho họ; tôi thì chụp từ trong ra ngoài. Góc nhìn thì đã thay đổi, thế nhưng tôi không muốn tạo khoảng cách giữa ‘chúng tôi’ và ‘bọn họ’, bởi vì sau cùng mọi thứ đều quy lại 1 điều: tất cả những vật dụng này đều là một phần thể trong một sân khấu chung. Khái niệm về sự nổi tiếng không nhất thiết phải thuộc về bóng đá, đối tượng đó phải là NHM, không phải chúng tôi."

Những bức ảnh của Valverde phản chiếu một tâm hồn mãnh liệt, mà đó có lẽ là chủ đích và đã giúp thể hiện ông dưới tư cách là một HLV. Khi nhìn vào những bức ảnh của Valverde và nghe ông nói chuyện, chúng ta sẽ phần nào nắm bắt được tầm quan trọng của việc quản lý con người và môi trường bạn làm việc. Khi được bao bọc bên trong chiếc xe bus, trong một bức tường ngăn cách như vậy, nhìn ra ngoài và cảm nhận được sự sống động từ áp lực từ NHM, hẳn là Valverde sẽ cảm thấy choáng ngợp khi mang trên mình trọng trách mang đến niềm vui cho các CĐV. “Không hẳn đâu,” ông nói, Valverde dừng một chút rồi cười nhẹ, “đúng là có những nỗi lo từ bên trong, thế nhưng nếu bạn nghĩ như vậy, thì chắc bạn sẽ giải nghệ ngay ngày hôm sau đấy.”

Khi nhìn vào quy mô mà những bức ảnh của Valverde phản ánh, chúng ta sẽ nhận ra một điều khiến ông tách biệt với phần còn lại, đó chính là khả năng làm giảm sự căng thẳng trong bóng đá, hợp lý hóa nó, lọc đi những tiếng ồn bên ngoài và đơn giản hóa nó. Thành công của Valverde cũng được xây dựng từ tâm thế bình thản của ông và khả năng vượt qua những con sóng được tạo ra bởi cơn bão dữ dội, mà gần như không bị lay chuyển. Qua đó, mới đủ khả năng dẫn dắt một tập thể vượt qua chúng. Hãy để ý rằng gần như ngay lập tức sau khi Valverde rời Barcelona, những vết rạn nứt dần lộ rõ, và những khủng hoảng trực chờ xảy ra.

“Bóng đá đã trở thành một công cụ kiếm tiền. Nó là một buổi diễn, nơi có đầy đủ các drama và khơi gợi sự tò mò của mọi người. Liệu HLV này có bị sa thải không? Liệu cầu thủ kia có bị bán sới không? ông bày tỏ. Dẫu cho thực tế là bạn còn chẳng biết được một nửa của bóng đá, nhưng “vấn đề là bạn đã biết quá nhiều, bọn họ cũng thừa biết những điều không đúng sự thực.”, Valverde cười lớn.

Olympiakos vô địch Hy Lạp lần thứ 2 dưới thời Valverde dẫn dắt. Ảnh: Ernesto Valverde

“Bạn sẽ có suy nghĩ kiểu này: ‘Chết tiệt, mọi thứ sẽ chấm dứt nếu cuối tuần này bạn không dành được chiến thắng.’. Và cuối cùng bạn không dành chiến thắng thật, thế nhưng cuộc sống vẫn phải tiếp diễn. Nó là một cuộc khủng hoảng, một mớ rắc rối thực sự. Nhưng đừng lo, sẽ còn những tuần tiếp theo để bù đắp lại cho tuần rồi mà. Rồi tuần sau nữa, và sau nữa. Rốt cuộc mùa giải sẽ kết thúc và phán quyết cuối cùng đang đợi bạn. Nhưng rồi bạn phải quên nó đi, nuốt hết những đắng cay và một mùa giải nữa lại bắt đầu. Ngày mai mặt trời lại mọc. Một mùa giải mới với đầy những hy vọng, niềm phấn khích, tất cả mọi thứ.”

Một nụ cười nữa lại xuất hiện nơi Valverde. “Khoan, khoan, tôi chưa nói xong. Dẫu cho tất cả những điều tôi vừa nói, tôi là mẫu người sẽ mắc kẹt trong đó bởi những ràng buộc và vân vân, nghe căng thẳng, phải không? Tôi phải lùi một bước và tìm cách lý lẽ với nó, nhưng ở bên trong thì ‘Mày phải chiến thắng’. Có một sự căng thẳng đến mức thù địch đến mức không thể tin được. Nếu không có sự căng thẳng ấy, bạn cũng chẳng thể dành chiến thắng. Hợp lý hóa nó là một chuyện, nhưng bạn cũng phải trở nên thực tế nữa. Đầu óc bạn phải để ở mặt đất, và chuyện đó khác hoàn toàn đấy. Toàn bộ mọi thứ sẽ muốn nuốt chửng bạn.”

Mọi thứ cứ tuần hoàn như thế cho tới lúc bạn bị sa thải. Trận thua 4-0 ở Anfield đã gây nhiều tổn thương, Valverde miêu tả trận đấu đó là ‘không có thực’, nơi mà thảm họa của mùa trước lại tiếp diễn và “diễn ra một khoảnh khắc của sự bất ổn, và ở một sân đấu như thế thì...”. Nhưng Valverde vẫn tiếp tục thêm 8 tháng sau đó, CLB vẫn quyết bám trụ với ông. Phải chăng Ernesto nên chủ động ngẩng cao đầu rời đi? “Đã có những khoảnh khắc mà bạn nghĩ ‘chà, có lẽ đến lúc rồi.’ nhưng khi bạn thực sự nghĩ về nó, thì ‘không’. Bóng đá luôn cho bạn cơ hội để trả thù.” Đáng tiếc là Valverde không có được cơ hội đó, và bị đá đi ngay lập tức sau khi thất bại ở Siêu cúp TBN.

Valverde chụp ngược lại người hâm mộ. Ảnh: Ernesto Valverde

Những bức ảnh cho thấy Valverde mỉm cười sau vô lăng, vẫy tay khi rời đi. Mọi thứ trở thành một tình huống bấn ổn, khi mà căng thẳng được đẩy lên tới mức nực cười. Phải chăng mọi thứ đã chạm tới mức độ mà việc đuổi một HLV giữa mùa, là một giải pháp, thậm chí là mong muốn được xảy ra.?

“Không không, sẽ luôn có những thời điểm trong cuộc tranh luận đó, mà bạn sẽ muốn chứng tỏ giá trị của mình. Bạn nghĩ ‘Bình tĩnh nào’. Có rất nhiều thứ khủng hoảng đang diễn ra và bạn nghĩ bạn cũng có thể vượt qua được lần này. Tại sao tôi không được nghĩ rằng chúng tôi thừa sức vô địch giải VĐQG năm đó cơ chứ? Trận đấu đầu tiên tôi dẫn dắt Barcelona, chúng tôi để thua Real Madrid tới 5-1 chung cuộc. Chết tiệt. Ảnh hưởng lắm chứ. Nhưng rồi...”

Nhưng rồi Barcelona kết thúc mùa giải đó với cú đúp quốc nội. Mùa giải sau họ tiếp tục giành được LaLiga. Valverde không trụ lại hết được mùa bóng thứ 3.

“Tôi hiểu được ý nghĩa của những lời mình nói, thế nhưng khi mọi người đang săn đón bạn, thì bạn chẳng thể làm được gì cả. Đã có rất nhiều phóng viên túm tụm lại chỗ tôi, và tôi không thể xuất hiện trước họ với bộ mặt của kẻ đáng thương hại được. Không, tôi không muốn ai nghĩ như thế cả. Cứ để họ hiểu thế nào thì hiểu, quan trọng gì đâu cơ chứ.”

“Bạn phải dừng lại, và hít một hơi thật sâu. Bạn đã phải sống chung với từng ấy yêu cầu, từng ấy căng thẳng quá lâu rồi – không chỉ ở Barcelona, mà cả ở Bilbao nữa. Bạn cần thời gian cho bản thân. Bạn cần phải tách biệt mọi thứ một chút. Và rồi đại dịch ập đến. Dĩ nhiên là tôi không nhốt mình ở trong nhà rồi, đó là điều tất cả mọi người đều làm mà. Bạn cần phải xa bóng đá một thời gian, rồi nó dần biến mất.”

Đã 17 tháng trôi qua rồi, khoảng thời gian lâu nhất mà Ernesto Valverde đã rời xa bóng đá. Không có một động tĩnh nào cả, chỉ có sự im lặng. “Chà, tôi cho rằng bằng cách tham gia cuộc phỏng vấn này...” ông nói, một cách hơi tội lỗi. Nhưng không có một lời buộc tội nào cả, cũng không bào chữa. Dẫu vậy, Barcelona vẫn 2 năm liên tiếp lên ngôi vô địch, vẫn chễm trệ đầu BXH khi Valverde rời, và kể từ đó, chưa dành được danh hiệu VĐQG nào nữa.

“Thì có sao cơ chứ”, ông nói.

“Ông giành được 2 chức vô địch quốc gia đó”, Sid Lowe tái khẳng định. “Ừm tôi biết điều đó chứ...”, Valverde đáp.

“Nhưng những người khác thì sao? Những thành tựu đó có vẻ không được trân trọng đủ nhiều.”

“Nghe này, về cái chuyện ‘trân trọng’ hay không ấy. Tôi vô cùng trân quý những danh hiệu đó. Sao tôi lại không cơ chứ? Ừ thì có những người kiểu: ‘Vô địch quốc gia à, hiển nhiên mà, có gì mà phải ăn mừng chứ?’ Thế nhưng tôi trân trọng chúng vô cùng. Có những NHM luôn nghĩ như vậy là không đủ. Ok, kệ thôi chứ, tôi cũng chẳng thay đổi ý kiến của họ được.”, Valverde giải thích.

Nhiếp ảnh đã lấp đầy những khoảng trống trong Valverde thời kì hậu bóng đá. Liệu ông có trở lại không? “Nếu có động lực gì đó đủ lớn, tất nhiên, tôi sẽ bị hấp dẫn chứ. Đã có những lời đề nghị được đưa tới, nhưng tôi phải nói lời từ chối chúng. Ý tưởng ra nước ngoài dẫn dắt cũng hay đấy chứ, một trải nghiệm mới mẻ. Hừm, đến Ngoại hạng Anh ư? Cũng có thể đấy, tôi không ngại thử mình đâu. Bạn cảm nhận được một sự tôn trọng dành cho bản chất của môn thể thao này.”

Bóng đá, chính nó. Vì tất cả những tiếng hò hét, cổ vũ, những thanh âm cùng với mọi sự phấn khích, căng thẳng đi cùng, chúng là một phần của bóng đá, như cách mà những bức ảnh của Valverde lột tả. Bản chất của trò chơi này là vậy, theo một góc nhìn nào đó, bóng đá vẫn luôn thuần khiết với bản ngã của nó. “Đúng vậy. Đó chính là những gì chúng ta mong đợi, là những gì mà tôi mong đợi và yêu thích, ít nhất là như thế. Đó là lý do chúng ta đang ngồi đây trong cuộc phỏng vấn này. Bóng đá kết nối con người như vậy đấy.”

Sid Lowe

Bài viết gốc: https://www.theguardian.com/football/2021/jun/05/ernesto-valverde-photography-exhibition-barcelona