High-pressure, thường được chuyển ngữ sang tiếng Việt là pressing tầm cao nhưng chưa đủ nghĩa, chính là đấu pháp chấm dứt kỷ nguyên tiqui-taca của Barcelona và bóng đá Tây Ban Nha.
Khái quát về dòng chảy chiến thuật của bóng đá thế giới trong thế kỷ này, ngược dòng thời gian trở lại với thời kỳ cuối thập niên 2000, Luis Aragones, Pep Guardiola cùng thế hệ Messi, Xavi, Iniesta, Busquets hay Pique mang đến một phương thức chơi bóng mới lạ và đầy ma mị. Đó là lối chơi áp đảo tuyệt đối về thời lượng cầm bóng thông qua những đường chuyền nhỏ tí tách.
Lúc bấy giờ, cách phòng ngự được áp dụng một cách mặc định là lùi đội hình về thật sâu bên phần sân nhà để xây dựng phòng tuyến. Tuy nhiên, cách triển khai này lại là điều kiện tuyệt vời để chơi thứ bóng đá tiqui-taca, khi các cầu thủ tuyến dưới được rảnh chân ban bật kéo giãn đội hình đối phương. Hoặc ít nhất không sợ mất bóng để nhận bàn thua.
Vì thế, Barça và Tây Ban Nha thống trị bóng đá thế giới suốt một thời gian dài, cho đến khi xuất hiện khái niệm counter-pressing hay gegenpressing tại Đức, với các gương mặt nổi bật là Juergen Klopp tại Dortmund và Jupp Heynckes tại Bayern Munich. Chính màn hủy diệt Barça với tổng tỷ số 7-0 của Bayern tại bán kết Champions League 2012/13 là hồi chuông cáo chung cho kỷ nguyên tiqui-taca.
Pressing ngay ở 1/3 sân đối phương là cách các đội áp dụng để hóa giải lối chơi triển khai bóng từ phần sân nhà
Một trong những chiến thuật căn bản của counter-pressing là high-pressure. Ở chiến thuật này, thay vì lùi sâu đội hình, các đội áp dụng lại làm điều ngược lại, tức dồn lực lượng tổ chức gây áp lực (pressing) ngay ở 1/3 cuối sân. Điều này khiến các đội kiểm soát bóng bối rối, vì gặp khó trong việc triển khai bóng ngay từ sân nhà.
Từ đó phương pháp này được nhân rộng và hầu hết các đội bóng có đủ năng lực đều áp dụng high-pressure để hóa giải tiqui-taca. Rốt cuộc ngay cả cái nôi tiqui-taca là Barça cũng phải điều chỉnh để thích nghi dưới thời Luis Enrique hay Ernesto Valverde.
Tất nhiên sự điều chỉnh của Enrique (phản công) hay Valverde (chuyển sang sơ đồ 4-4-2 cân bằng hơn) chỉ là biện pháp tạm thời và gặt hái thành công nhờ sự xuất sắc của cá nhân. Bởi đặc điểm của bóng đá là tính khoảnh khắc nên con người luôn đóng vai trò tiên quyết, từ con người mới tạo ra đấu pháp phù hợp.
Quique Setien lại khác. Tân HLV của Barça là tín đồ cuồng tín của trường phái kiểm soát bóng nên ông giải quyết trực diện vấn đề. Đó là hóa giải high-pressure. Phân tích kỹ hơn về vấn đề việc triển khai bóng từ sân nhà thường gặp khó khăn trước high-pressure, vì các trung vệ và thủ môn, dù giỏi chơi chân đến đâu cũng không đủ không gian và thời gian để ung dung phát triển bóng.
Lenglet và De Jong trở thành kết nối để Barca hóa giải high-pressure
Thế nên trước áp lực đối phương tạo ra, họ thường lựa chọn phương án an toàn là đưa bóng ra hành lang cho hai hậu vệ biên. Tuy nhiên, đấy lại là điều kiện tuyệt vời để đối phương tổ chức pressing bởi các hậu vệ biên chỉ có nửa mặt thoáng để phát triển bóng, nửa mặt thoáng còn lại đã bị chặn bởi đường biên ngang.
Bế tắc ngay từ khâu triển khai bóng ở phần sân nhà thì đâu có thể kiểm soát bóng và tấn công. Ngược lại, nguy cơ bị hạ sát cực cao bởi khoảng cách đến khung thành rất gần và cự ly đội hình đang ở trạng thái có bóng không được đảm bảo cho việc phòng ngự (không bóng). Có bóng giãn đội hình, không bóng co đội hình, một nguyên tắc khác của chiến thuật trong bóng đá.
Vậy Quique Setien làm cách nào để hóa giải high-pressure? Hãy đi vào chi tiết 2 trận gần nhất của Barça, với Athletic Bilbao và Real Betis, hai đội bóng có chất lượng và đều sử dụng đấu pháp dâng cao đội hình gây áp lực. Ở hai trận đấu này, Barça đều sử dụng cách triển khai bóng từ sân nhà, tức bắt đầu từ thủ môn lên trung vệ.
Bóng được triển khai theo phương thẳng đứng
Tuy nhiên, thay vì chọn phương pháp an toàn nhưng cũng đi vào ngõ cụt là đưa bóng ra hành lang, trung vệ và thủ môn của Barça phát triển bóng theo phương thẳng đứng, nhắm vào các tiền vệ trung tâm. Bước tiếp theo, các tiền vệ trung tâm luân chuyển bóng nhanh nhất có thể đến vị trí của cầu thủ tổ chức tấn công và từ đó tiếp cận khung thành.
Lưu ý thêm, nhược điểm của high-pressure là khoảng cách của hệ thống phòng ngự đến khung thành rất xa. Vì vậy nếu các tiền vệ trung tâm vượt qua được tầng gây áp lực, Barça sẽ có ưu thế cả về không gian lẫn quân số để tổ chức tấn công.
Tất nhiên, như đã đề cập, yếu tố tiên quyết là con người chứ không phải đấu pháp. Trong tay Setien phải có những cầu thủ đủ đẳng cấp ở từng vị trí để luân chuyển bóng theo phương thẳng đứng như vậy. Vị trí thủ môn, Ter Stegen là lựa chọn miễn bàn. Vị trí trung vệ, Lenglet là người được chọn cho việc phát triển bóng. Trung vệ người Pháp là mẫu cầu thủ có kỹ thuật và nhãn quan tốt để đưa bóng lên phía trên.
Ở hàng tiền vệ, ngoài Busquets, De Jong thường lùi xuống để Lenglet có thêm lựa chọn chuyền bóng. Và trong các tình huống như vậy, De Jong thường là phương án được chọn nhờ tốc độ tốt hơn. Phải có tốc độ tốt, De Jong mới có thể nhanh chóng đưa bóng lên vị trí cầu thủ tổ chức tấn công, tức Messi. Với vai trò mới này, Messi cũng không còn đóng đinh ở hành lang trong bên phải mà hoạt động rộng hơn, di chuyển đến bất kỳ nơi nào thuận lợi để nhận bóng.
Messi hoạt động rộng và có nhiều phương án để phối bóng
Và mỗi khi bóng đến chân Messi, các vệ tinh cũng sẵn sàng để siêu sao người Argentina có nhiều lựa chọn để phát triển bóng lên phía trên. Ở trận đấu với Betis vừa qua là De Jong sau khi chuyền bóng băng lên, Vidal trong vai trò số 9 ảo băng lên, Sergi Roberto băng lên và Griezmann đứng sẵn ở tuyến trên.
Bàn thắng của De Jong được thực hiện theo đúng đấu pháp này, với màn bứt tốc cự ly 80m của tiền vệ người Hà Lan. Trước đó, ở trận gặp Bilbao, Messi cũng không còn lạc lõng như trước vì mỗi khi nhận bóng luôn con vài phương án để chuyền bóng, như đã đề cập. Messi rất nguy hiểm nhưng anh sẽ nguy hiểm hơn gấp bội nếu có nhiều lựa chọn để xử lý, từ rê dắt, dứt điểm cho đến phối hợp.
Tóm lại, trong tâm bão khủng hoảng từ thượng tầng đến nhân sự, sau hai trận đấu gần nhất dưới thời Setien, đặc biệt trận thắng Betis, Barça đã le lói nhìn thấy tia hy vọng phục sinh, không chỉ trong thời điểm mà cả một gian đoạn. Và cũng có thể, phương pháp lên bóng theo phương thẳng đứng của Setien sẽ là bước ngoặt để trường phái kiểm soát bóng lật ngược thế cờ trước trường phái gegenpressing.
Ngọc Trung (bongdaplus)
Đọc chi tiết...
)
